Гузориши HRW: Таназзули ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистон

Созмони Дидбони Ҳуқуқи Башар (Human Rights Watch) дар гузориши солонаи худ, ки 16-уми январи соли 2025 нашр шуд, вазъи ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистонро дар соли 2024 нигаронкунанда арзёбӣ кардааст. Гузориш саркӯби дигарандешон, боздошти хабарнигорону шахсиятҳои шинохта ва кӯшиши истирдоди намояндагони мухолифонро аз хориҷ аз мавридҳои асосии нақзи ҳуқуқи инсон дар кишвар номидааст.
Аз ҷумла, дар гузориш ба нопадидшавӣ ва баъдан боздошти Сӯҳроб Зафар ва Насимҷон Шарифов, раҳбарони «Гурӯҳи 24», дар Туркия ва интиқоли онҳо ба Тоҷикистон ишора шудааст. Ҳамчунин, боздошту муҳокимаи чеҳраҳои саршинос дар доираи парвандаи «табаддулот» ва қазияи рӯзноманигор Аҳмади Иброҳим дар Кӯлоб зикр гардидааст.
Гузориш таъкид мекунад, ки мақомот таҳқиқи бетарафонаи саркӯби эътирозгаронро дар солҳои 2021 ва 2022 дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ба роҳ намонданд ва аъзои ҷомеаи помириҳо ҳанӯз аз таъқибу фишорҳо шикоят доранд.
Дар мавриди ҳуқуқи занон, созмон қайд мекунад, ки дар соли 2024 «истиқлоли бадании занон мавриди ҳамла қарор гирифт» ва мақомот ҳам тарзи либоспӯшии замонавӣ ва ҳам мазҳабиро нишон гирифтанд. Бо вуҷуди кам кардани феҳристи касбҳои мамнуъ барои занон аз 334 то 194, ҳанӯз ҳам маҳдудиятҳо дар бахшҳои дорои маоши баланд, ба мисли соҳаи нақлиёт ва корҳои зеризаминӣ, боқӣ мондаанд.
Ҳамчунин, боздошти ҳуқуқдон ва муовини аввали раиси Ҳизби сотсиал-демократии Тоҷикистон, Шокирҷон Ҳакимов, танқид шудааст. Созмон изҳори нигаронӣ мекунад, ки дастрасии онҳо ба вакили мудофеъ маҳдуд буда, ҳабси Ҳакимов махсусан нигаронкунанда аст, зеро ӯ яке аз охирин шахсиятҳоест, ки дар бораи нақзи ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистон сухан мегуфт.
Мақомоти Тоҷикистон қаблан чунин гузоришҳоро беасос ва дур аз воқеият арзёбӣ кардаанд. Суҳайлӣ Қодирӣ, намояндаи Омбудсмен ё Ваколатдори ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистон, гуфтааст, ки аксари ин гузоришҳо дар натиҷаи таҳлили маводи васоити ахбори омма хулосабарорӣ мешаванд ва барои дуруст баҳо додан бояд тадқиқоти амалӣ дар ҳамон давлат баргузор гардад.

Гузориши Дидбони Ҳуқуқи Башар вазъи ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистонро бо далелҳои мушаххас ва мисолҳои воқеӣ нишон медиҳад. Бо вуҷуди ин, мақомоти Тоҷикистон ин арзёбиҳоро рад мекунанд ва онҳоро ғайривоқеӣ медонанд. Муҳим аст, ки барои беҳбуди вазъи ҳуқуқи инсон дар кишвар, ҳамкории созанда байни ҳукумат ва созмонҳои байналмилалӣ ба роҳ монда шавад. Таҳқиқоти мустақил ва бетарафона метавонанд ба ошкор кардани воқеиятҳо ва ислоҳи камбудиҳо мусоидат кунанд.