Тасдиқи буҷаи давлатӣ барои соли 2025: Афзоиши нишондиҳандаҳо ё такрори мушкилот?

Дар ҷаласаи шашуми даъвати шашуми Маҷлиси намояндагон, лоиҳаи Қонун «Дар бораи буҷаи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2025» тасдиқ шуд. Вазири молия Файзиддин Қаҳҳорзода буҷаи навро бо пешбинии маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (ММД) дар ҳаҷми 166,1 миллиард сомонӣ пешниҳод кард. Ҳарчанд ин қадам ҳамчун пешрафти иқтисодӣ пешниҳод мешавад, таҳлили амиқ нишон медиҳад, ки мушкилоти кӯҳна метавонанд дубора такрор шаванд.

Афзоиши даромад: бурди воқеӣ ё вобастагӣ аз воридот?

Даромади умумии буҷа 49,6 миллиард сомонӣ пешбинӣ шудааст, ки ин 15,4% бештар аз соли гузашта мебошад. Аз ин маблағ, 22,7 миллиард сомонӣ, ё қариб нисфи даромадҳо, аз воридот ба даст меояд. Ин нишондиҳанда шаҳодати он аст, ки иқтисоди Тоҷикистон ҳанӯз ба таври назаррас аз воридоти молу маҳсулот вобаста аст.

Истифодаи афзоиши воридот ҳамчун манбаи асосии даромад метавонад таҳти таъсири омилҳои беруна, аз ҷумла тағйироти нархҳо дар бозорҳои ҷаҳонӣ ё маҳдудиятҳои тиҷоратӣ, осебпазирии иқтисодро афзоиш диҳад. Ба ҷои ин, интизор мерафт, ки таваҷҷуҳ ба рушди истеҳсолоти дохилӣ ва содирот равона шавад, ки дар гузориш бо ҳаҷми номаълуми маблағгузорӣ пешниҳод шудааст.

Афзоиши хароҷот: сармоягузорӣ ё васеъшавии дефицит?

Хароҷоти буҷа ба 51,6 миллиард сомонӣ мерасад, ки нисбат ба соли гузашта 7,5 миллиард сомонӣ бештар аст. Гарчанде маблағгузории бахшҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ муҳим аст, афзоиши хароҷот нисбат ба даромад (тафовути 2 миллиард сомонӣ) саволҳоеро ба миён меорад.

Ин тафовут метавонад ба афзоиши қарзи давлатӣ оварда расонад, ки аллакай барои Тоҷикистон мушкилоти ҷиддист. Бидуни стратегияи возеҳи паст кардани вобастагӣ аз қарзҳои хориҷӣ, ин ҳолат метавонад суботи молиявиро зери хатар гузорад.

Нишондиҳандаҳои иҷтимоӣ: дастгирии воқеӣ ё рақамҳо барои ҳисобот?

Барои бахшҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла маориф ва тандурустӣ, 23,9 миллиард сомонӣ ҷудо шудааст. Ин иқдом назар ба нишондиҳандаҳои қаблӣ назаррас аст, аммо таҷрибаи солҳои гузашта нишон медиҳад, ки маблағгузорӣ ба бахшҳои иҷтимоӣ на ҳамеша бо такмили воқеии хизматрасониҳо ҳамроҳ мешавад.

Набудани шаффофият дар идораи маблағҳо ва сатҳи пасти самаранокии истифодаи онҳо боиси нигаронӣ боқӣ мемонад. Бидуни чораҳои муассир барои мубориза бо фасод ва беҳтар кардани назорат, ин маблағҳо метавонанд самаранок истифода нашаванд.

Буҷаи ташвиқкунанда ё такрори камбудиҳо?

Ҳарчанд тасдиқи буҷаи нави давлатӣ барои соли 2025 ҳамчун қадами мусбат ба сӯи рушди иқтисод пешниҳод мешавад, камбудиҳои ҷиддӣ дар сохтор ва иҷрои он боқӣ мемонанд.

Тоҷикистон барои коҳиши вобастагӣ аз воридот ва афзоиши иқтидори содиротӣ, инчунин таъмини шаффофият ва самаранокии истифодаи маблағҳо, ба тадбирҳои қатъӣ ниёз дорад. Бе ин, афзоиши нишондиҳандаҳо танҳо дар ҳуҷҷатҳо хоҳад монд ва мушкилоти иқтисодӣ ва иҷтимоӣ давом хоҳанд кард.